Skip to main content

Brak winy dłużnika jako przesłanka negatywna naliczenia kar umownych

Wydaje się, że w kontekście co raz głośniejszych sporów o kary umowne w budownictwie (i nie tylko), warto przypomnieć, że instytucja kar umownych opiera się zasadniczo na ogólnych zasadach odpowiedzialności dłużnika (art.471 kodeksu cywilnego), a przede wszystkim o zasadę winy.

infografika kary umowne a brak winy

 

To z kolei oznacza, że uprawnienie wierzyciela związane z naliczeniem kar umownych np. za nieterminowe wykonanie umowy, powinno być związane z winą dłużnika (wykonawcy) czyli z okolicznościami za które odpowiada dłużnika. W wyroku z dnia 16 stycznia 2013 r., II CSK 331/12, Sąd Najwyższy wskazał, że obowiązek zapłaty kary umownej za opóźnienie powstaje wówczas, gdy naruszenie zobowiązania powstało na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Konkluzją stało się stwierdzenie, , że nie można żądać kary umownej, gdy dłużnik obalił wynikające z art. 471 K.C. domniemanie, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność.

Pamiętać natomiast należy, że nie ma przeszkód aby w umowie strony rozszerzyły w oparciu o art. 473 §1 KC odpowiedzialność wykonawcy, również na sytuacja za które wykonawca nie będzie ponosić odpowiedzialności. Istotne przy tym jest, że wówczas wykonawca ponosić będzie odpowiedzialność już na zasadzie ryzyka, a nie na zasadzie winy. Rozszerzenie odpowiedzialności rodzić będzie obowiązek zapłaty kary umownej przez dłużnika nawet wtedy gdy winę za nieterminowe wykonacie umowy ponosiłby zamawiający albo było to wynikiem siły wyższej (np. pogody).

W tym miejscu należy zaznaczyć, że do rozszerzenia odpowiedzialności nie wystarczy wyłącznie zastrzeżenie w umowie, że wykonawca ponosi odpowiedzialność za opóźnienie. Jak wskazuje się w utrwalonym już orzecznictwie obowiązek zapłaty kary umownej za opóźnienie (zwłokę) powstaje wówczas, gdy naruszenie zobowiązania powstało na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (tak m.in. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2016-06-17, IV CSK 674/15).

24.01.2019

Masz pytania?

Skontaktuj się z nami i przekonaj się, w jaki sposób możemy Ci pomóc.